| beginpagina | geschiedenis en actualiteit | officële en niet officiële bomen | bijzondere bomen en boomgroepen | kunstige bomen | verdwenen bomen | bomenstad | lijsten met bomen | genootschap | colofon


Op zoek naar de eerste bomen van Almere
De periode voorafgaand de eerste bewoning

Een boom is een monument. Dat komt door de hoge leeftijd die hij kan bereiken, iets wat voor een mens niet is weggelegd. Een boom planten is de hoop uitspreken dat een herinnering blijft bestaan; dat de toekomst geschiedenis krijgt.
Een nieuwe stad beginnen is een bijzonder moment. Zeker als dat gebeurt in zo’n ongerepte maagdelijke setting als het pas drooggevallen Zuidelijk Flevoland. Er is haast geen betere plek om een symbool op te richten.

Toch is het moment en de omstandigheid niet aangegrepen.

Sterker: het nog jonge Almere heeft wat zijn start betreft al iets wat lijkt op een apocriefe en een canonieke geschiedenis. Of ander gezegd: een onbekende, geheime geschiedenis en een bekende, officiële geschiedenis.

Om met de officiële historie te beginnen. Er is qua feestelijke eerste boomplanterij wel iets gebeurd, maar dat is slechts met moeite in de archieven terug te vinden.
Deze eerste aanplant bleek uit twee bomen te bestaan.
In het Rijksarchief voor Flevoland bevinden zich twee foto’s. Ze zijn allebei gemaakt op 17 april 1972. Het landschap op de foto’s is leger dan leeg; op een paar personen en twee bomen na.
Op de ene foto staan Harrie de Heij en wijlen A.J. Abspoel. Ze planten een boom.
Op de andere foto staat Hans Laumans. Bijgestaan door een van zijn kinderen plant hij de tweede boom.
Abspoel werkte bij Staatsbosbeheer en was gedetacheerd bij de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. De Heij en Laumans werkten voor het Projectbureau Almere van deze rijksdienst.
Laumans herinnert zich de situatie. Het tijdstip waarop men bossen in Almere wilde gaan aanleggen vonden hij en anderen te laat. “De toekomstige bewoners moesten in een beschutte groene omgeving terechtkomen. Ik vond het belangrijk dat er snel een soort jas kwam voor de inwoners, om ze te beschermen tegen de wind. Hoe eerder we begonnen, hoe beter.”

De twee bomen vormen dus het begin van een in de tijd naar voren gehaald Beginbos dat onderdeel zou worden van een ‘groene stadsmuur’ om het eerste stadsdeel, Almere Haven.

Ook De Heij herinnert zich de beide bomen. Gevraagd naar de locatie oriënteert hij zich aan de hand van de ‘oude’ Muiderweg. Lang is dit de ontsluitingsweg van Almere Haven geweest, nu is het een bescheiden reepje asfalt aan de rand van het Beginbos. Maar in 1972 liep het tracé van de Muiderweg door tot aan de Kraanvogelweg, over het zuidoostelijk deel van het huidige Weerwater. De Heij herinnert zich dat de aanplant ten noorden van deze weg plaatsvond.

De twee foto’s in het Rijksarchief voor Flevoland melden de bijschriften ´FZ 77´ als plantlocatie. Wie oude kaarten met polderverkavelingen raadpleegt, ziet dat deze letter- en cijfercode nu staat voor het Vogeleiland in het Weerwater. De plantlocatie van de eerste bomen is naar alle waarschijnlijkheid dit eiland geweest.
Het Vogeleiland is pas in de jaren tachtig ontstaan. Er is een kans dat de eerste en de tweede boom daarbij verdwenen zijn, want bij de aanleg is een deel van kavel FZ 77 in het Weerwater verdwenen. Dat is misschien wel een heel illustratief einde van deze eerste aanplant: het water nam nog één keer waar het meende recht op te hebben.

Nu de apocriefe geschiedenis, het verborgen verhaal.
Op het groene grasveldje tegenover de woningen van de Blocq van Kuffeler staan bomen die naar alle waarschijnlijkheid in het jaar 1969 of 1970 zijn geplant. Dat zegt Hendrik Jan Brem. Hij betrok samen met zijn vrouw in januari 1971 één van de woningen op de Blocq van Kuffeler. Hij was toen net in dienst van de Directie Zuiderzeewerken, een onderdeel van Rijkswaterstaat. Brem werkte als sluiswachter en hij verzorgde in die tijd ook het groen rondom de sluis.
Brem is met zijn vrouw, en dat is ook een apocrief geschiedenisfeit, degene die het langst in Almere woont. Toen hij er kwam wonen stonden de bomen er al.

De dijk en de Blocq van Kuffeler zijn het eerste stukje fysieke Almere dat boven water kwam.
Sinds het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw werd gewerkt aan de aanleg van de verschillende dijkvakken van de huidige Oostvaarders- en IJmeerdijk, die onderdeel zijn van de dijk rondom Zuidelijk Flevoland.
In 1962 kwam bij het Oostvaardersdiep een ‘bouwput’ gereed waarin later een sluis en een gemaal (dit gemaal pompte Zuidelijk Flevoland droog) zou worden aangelegd.

Zuiderzeewerken (een onderdeel van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat) had bij Pampushaven al in 1961 tijdelijke houten onderkomens neergezet. Op 22 april 1964 werd bij het Oostvaardersdiep een ‘dienstpension’ opgeleverd dat geschikt was voor permanente bewoning. Het bestond uit het pension zelf, een woning en een schuur en was geheel per schip aangevoerd. Voor het ‘verzorgen van inwonende personen’ werd door Zuiderzeewerken het echtpaar Schinkel aangesteld. Er werden ook woningen gebouwd en er werden bomen aangeplant.

De bomen tegenover de woningen op de Blocq van Kuffeler zijn niet te herkennen als oudste aangeplante bomen van Almere als je het aan hun dikte zou moeten beoordelen. Dat komt omdat ze in een zandlichaam zijn aangeplant en ze op schrale grond nauwelijks groeien. Ze hebben daardoor wel een mooie compacte vorm gekregen.
Ook de heg rondom het grasveld, de rozenbottels en het afsluitende bosje zijn uit deze jaren. Op het grasveld staat een ‘officiële’ peer (met gedenkbordje) die in de jaren negentig is geplant.
Rondom het pension is aan het einde van de jaren zestig een heg aangeplant. Het is daarmee de oudste heg van Almere.
In het voormalige dienstpension is nu het bezoekerscentrum De Trekvogel gehuisvest. Het is een uitvalsbasis voor vogelliefhebbers die de nabijgelegen Lepelaarplassen bezoeken. De Blocq van Kuffeler zelf is een ‘verdwaald’ woonwijkje geworden. Het wordt gedomineerd door de meestal rustige werkhaven, de klapperende masten van de jachthaven en de weidse luchten van het Markermeer. Het is de periferie van Almere, zowel ruimtelijk als historisch.



2005 12 29

Deze webpagina's zijn gemaakt door de leden van het Genootschap het Levende Huis uit Almere. De pagina's geven informatie over de bijzondere bomen en de geschiedenis van deze jongste stad van Nederland.